Arkadaş Paylaşımı ve Telif Hukuku: Düğünlerden Diplomatik İçeriklere Kadar İncelikler

Adana’da yaşayan Ali Çapar, sosyal medya hesabında popüler bir filmi paylaşınca telif davası riskleriyle karşı karşıya kaldı. Özellikle başrollerini Şener Şen ve Müjde Ar’ın paylaştığı o sahneler, paylaşımla birlikte milyonlarca kişiye ulaşma potansiyeli taşıyordu ve bu durum telif hakları açısından sıkı kuralları gündeme getirdi.

İzmir’de yaşayan konservatuar mezunu Hasan Başkaya ve eşi Öznur Başkaya da benzer bir deneyim yaşadı. Düğünlerinde Ankaralı Coşkun’a ait “Ne Bilsin Eller” adlı şarkıyı seslendirdiler ve bu anı kaydederek paylaştılar. Yayılan videonun üstüne Coşkun Direk, hak ihlali iddiasıyla 300 bin lira talep ederek durumu karşı tarafla uzlaşmaya taşıdı.

Bir şarkıyı söylemenin ya da kısa bir film kesitini paylaşmanın hangi durumlarda telif ihlali sayılacağını düşünmeye başladıklarında, bu tür içeriklere yönelik riskler çoğu kişinin günlük paylaşımlarında da karşımıza çıkıyor. Av. Doç. Dr. Cahit Suluk, bu konudaki temel farkları ve uygulanabilir kuralları Milliyet.com.tr için anlattı.

ÖNEMLİ OLAN HANGİ ARKADAŞLARLA PAYLAŞILDIĞI — Sosyal medya paylaşımında içeriklerin kimlere ulaşabildiği, telif ihlali açısından kritik bir rol oynar. Umumiyet kavramı devreye girdikçe riskler artar; çünkü içerikler yüzlerce veya binlerce kişi tarafından görülebilir.

İnternet kamusal alan kabul edildiğinden, görsel ve sesli materyallerin paylaşımı eser sahibinin iznini gerektirir. Otel, kafe, düğün salonu gibi mekanlar da dahil olmak üzere pek çok kamu alanında izin alınması gerekir.

Av. Doç. Dr. Cahit Suluk, düğün salonlarının da çoğu durumda umumi mahal olarak değerlendirildiğini belirterek şu noktayı vurgular: “Düğünler genelde umumi mahal niteliğindedir ve çalınan müzikler telif kapsamına girer.” Ancak bazı istisnalar teoride mümkün olabilir; örneğin özel bir davetli listesiyle kapalı bir organizasyon söz konusuysa bu durum değişebilir, fakat Türkiye’de pratikte bu tür sınırlı kontrol nadiren uygulanır.

‘ŞARKININ NEREDEN EKLENDİĞİ ÖNEMLİ’ — Sosyal medya üzerinde paylaşılan içeriklerde kullanılan müzikler nedeniyle ihlal ihtimali, çoğu zaman tek bir videoda üç farklı telif hakkını tetikleyebilir. Platformlar kendi kütüphanelerindeki müzikleri izinli olarak sunsa da dışarıdan eklenen şarkılar için durum farklıdır.

İzinsiz kullanılan bir şarkı, çoğaltma, işleme ve umuma iletim haklarını aynı anda ihlal edebilir; eser sahipleri bu durumda cezai ve tazminat talepleriyle karşılaşabilir.

Hukuki çerçeve ve telif cezaları — Telif haklarıyla ilgili temel uyarılar, izinsiz kullanımın yalnızca ticari nitelikten bağımsız olduğudur. Ücretli olsa da olmayan paylaşımlar da hukuki sorumluluk doğurabilir. “İyi niyetli kullanım” ya da “ticari kazanç yoktu” demek bu durumda koruma sağlamaz. Üç katına kadar tazminat ve 1-5 yıl hapis cezaları gibi yaptırımlar olabileceğini unutmamak gerekir.

Bir kafede çekilen videonun telif riski — Bir mekanın arka planında çalan müzik, o an orada izlenen içerikte telif ihlali doğurabilir. Örnek bir senaryoda, kafedeki bir video paylaşıldığında arka plandaki müziğin izinsiz kullanımı telif iddiasına yol açabilir ve tazminat gerektirebilir.

Bu alanda en kritik mesaj, online paylaşım ile kişisel kullanım arasındaki çizginin geçilebildiği ve buna dikkat edilmesinin net bir kural olduğudur. Platformlar telif riskini azaltmaya çalışsa da, içeriğin kaynağı ve paylaşım şekli belirleyici oluyor.

İcra ve cezai yaptırımların kapsamı — Telif ihlallerinde ihlalin türüne göre cezai yaptırımlar ve tazminatlar söz konusu olabilir. Bu nedenle içerik üretirken, eser sahiplerinden gerekli izinlerin alınması ya da telif içermeyen içeriklerin tercih edilmesi önemli bir güvenlik önlemi olarak öne çıkar.