AB’nin NTE Stratejisi: Yeni Yol Haritası ve Çin’e Karşı Etkin Önlemler

AB, nadir toprak elementleri (NTE) ve kritik hammaddeler konusunda küresel tedarik zincirini güçlendirmek amacıyla kapsamlı bir yol haritası üzerinde çalışıyor. RESourceEU Eylem Planı ile Avrupa Kritik Hammaddeler Merkezi’nin kurulması öngörülerek, havacılık ve savunma gibi stratejik alanlar için bu hammaddelerin temin edilmesine öncelik verilecek.

Verilere göre, AB’de mevcut ömrünü tamamlamış ürünlerin toplanma oranının yaklaşık yüzde 40 civarında olduğu ve NTE’lerin geri dönüştürülme oranının yüzde 1’in altında kaldığı belirtiliyor. Bu nedenle mıknatıs artıklarının ve benzeri atıkların AB dışına çıkışına getirilen sınırlamalar uygulanacak. Ayrıca sabit disk sürücüleri, hoparlörler, sivil drone’lar ve motorlu oyuncaklar gibi tüketici ürünleri için geri dönüşüm etiketleme zorunluluğu getirilmesi planlanıyor.

Gelecek strateji sınırları kapsamında, atık lityum iyon bataryalar ile batarya geri dönüşüm atıkları, 2026 itibarıyla tehlikeli atık sınıfına alınacak ve OECD üyesi olmayan ülkelere olan ihracat yasaklanacak. Bu yaklaşım, kritik hammaddelerin güvenli ve sürdürülebilir tedarikini sağlamayı hedefliyor.

Çin odaklı dengeleyici adımlar ise Çinli kuruluşlar ile Çin etkisinde olan AB merkezli kuruluşların kritik hammaddelerin araştırma ve yenilik faaliyetlerindeki katılımını sınırlamayı amaçlıyor. AB, tedarik zincirini stratejik ortaklar, serbest ticaret anlaşması yapılan ülkeler, genişleme kapsamındaki ülkeler ve komşu ülkelerle entegre etmeyi planlıyor. Bu çerçevede Cezayir, Mısır, İsrail, Ürdün, Lübnan, Libya, Fas, Filistin, Suriye ve Tunus ile olan işbirliklerini güçlendirmek hedefleniyor.

Merkezler ve finansman ile ilgili olarak Avrupa Kritik Hammaddeler Merkezi, AB için kritik projelerde finansmanı yönlendirecek ve ortak alım operasyonlarını yürütecek. Ayrıca Kritik Hammaddeler Finansman Merkezi, AB fonları ile Avrupa Yatırım Bankası’nın kaynaklarını birleştirerek üç milyar euro değerinde bir yatırım fonu oluşturmaya odaklanacak.

Fransa ve İtalya’da potansiyel etkiler bildirisi, NTE kaynaklarının AB için taşıdığı potansiyeli işaret ediyor. Carester ve Solvay bölgeleri Fransa’da, Inspiree ise İtalya’da bulunan geri dönüşüm tesislerinin uygun hammadde girdileri ve teşviklerle yaklaşık 3 bin 800 ton NTE kalıcı mıknatıs üretimine katkı sağlayabileceğini gösteriyor. Bu üretim, şu anki talebin yaklaşık yüzde 20’sine karşılık geliyor.