Keban Barajı ve HES: Türkiye’nin Enerji Güvencesindeki Stratejik Rolleri ve Yüzer GES Vizyonu

Keban Barajı ve Hidroelektrik Santrali (HES), yıllık üretim kapasitesiyle Türkiye’nin enerji arz güvenliğinde kilit bir role sahip olmaya devam ediyor. Mevcut verilere göre tesis, yaklaşık 6,6 milyar kilovatsaatlik bir üretim kapasitesine ve 1330 megavat kurulu güce sahip 8 üniteyle faaliyet gösteriyor. Bu yapının operasyonel dönemde, Türkiye’nin elektrik ihtiyacının yaklaşık üçte birine denk bir katkı sağladığı ifade ediliyor.

DSİ’nin verileri, Keban Barajı’nın işletme süreci boyunca 287 milyar kilovatsaat elektrik ürettiğini gösteriyor. Enerji alanında konuşan yenilenebilir enerji danışmanı Taner Ercömert, 1974 yılında santralin ilk dört ünitesinin faaliyete geçtiğinde Türkiye’de elektrik üretiminin 13,5–14 milyar kilovatsaat seviyesinde olduğunu belirtiyor ve şu görüşleri aktarıyor: “Baraj ve santral, o dönemde ülkenin en büyük üretim tesisi olarak ön plana çıkmıştı. Keban, tek başına enerji sorununa önemli ölçüde çözüm sunmuştu.”

Hali hazırda Keban HES, ülke toplam elektrik üretiminde anlamlı bir paya sahip olmaya devam ediyor. Ercömert’e göre Türkiye’de üretilen hidroelektrik enerjinin yaklaşık yüzde 7–8’i Keban HES’ten sağlanıyor ve santralin ulusal üretimdeki payı yaklaşık yüzde 1,5–2 düzeyinde kalıyor. Barajın bölgedeki tarım, sulama ve içme suyu temini konusundaki rolü de kritik önemde. Fırat Nehri üzerinde ana havza barajı olarak görev yapan Keban, enerji üretiminin yanı sıra sulama ve içme suyu temininde kilit bir konumda.

Ercömert ayrıca, Fırat Nehri’nin elektrik üretim regülasyonunun Keban’dan başladığını ve bu bağlamda üzerine kurulan yüzer güneş enerjisi santralinin (GES) da enerji üretimine katma değer sağladığını belirtiyor. Türkiye’de hidroelektrik santrallerinin arz güvenliğine olan katkıları, 2024 yılında elektrik üretiminin %21,5’ini, 2025’in ilk sekiz ayında ise %18,2’sini oluşturdu. Bu rakamlar, HES’lerin milli elektrik üretimindeki önemli payını net biçimde gösteriyor.

Yüzer GES projeleriyle enerji üretimi artıyor

Keban Barajı ve HES, hidroelektrik üretiminin yanı sıra güneş enerjisiyle yenilenebilir enerji hedeflerine de katkı sağlıyor. AA muhabirinin DSİ verilerinden derlediği bilgilere göre Keban Barajı, Türkiye’nin su toplama havzasının yaklaşık %70’ini kontrol ediyor ve akış aşağısındaki GAP barajlarına düzenli su temini yapıyor. Barajın gölü yaklaşık 31 milyar metreküp hacme sahip olup, 125 kilometre uzunluk ve yer yer 18 kilometre genişliğe kadar uzanıyor. Bu coğrafya değişimi, balıkçılık, turizm ve ulaşım gibi ekonomik faaliyetleri de destekliyor. Ayrıca ülkenin ilk yüzer GES’i olan Keban Barajı, yaklaşık 1 megavat kurulu güce sahip ve yıllık yaklaşık 1,8 milyon kilovatsaat üretim hedefiyle kullanıma alındı.

Yüzer GES’in, Kuzova Pompaj Sulama Sistemi’nin elektrik ihtiyacını karşılayarak 4.783 hektarlık tarım arazisinin sulanmasına katkı sağlaması öngörülüyor. Gelecekte, Keban’daki GES kapasitesinin artırılması ve benzer projelerin diğer barajlarda uygulanması planlanıyor. Ülke genelinde 944 barajın yaklaşık %10’unda yüzer GES projelerinin hayata geçmesi durumunda Türkiye’nin toplam elektrik ihtiyacının yaklaşık %25’inin karşılanması hedefleniyor. Bu yaklaşım, ülkenin yenilenebilir enerji üretimindeki önemli bir adımı ve sürdürülebilir enerji çözümlerine yönelik stratejiyi temsil ediyor.