KOBİ Girişimleri 2024: İşgücü, Üretim ve Uluslararası Tedarik Görünümü

Türkiye İstatistik Kurumu’nun 2024 yılına ilişkin Küçük ve Orta Büyüklükteki Girişim İstatistikleri, KOBİ tanımını net bir şekilde ortaya koyuyor. Buna göre, yıllık net satış hasılatı veya mali bilançosundan birinin 500 milyon liranın altında olması koşuluyla ve yılda 250 kişiden az çalışan istihdamı sağlayan işletmeler, KOBİ olarak sınıflandırılıyor. Sektörel dağılımda sanayi ve hizmet alanında faaliyet gösteren girişimlerin sayısı toplam girişimlerin %99,6’sını oluştururken, bu işletmeler istihdamın %68,5’ini, personel maliyetinin %43,5’ini ve cironun %44,1’ini kaydedecek kadar önemli bir rol üstleniyorlar. İmalat sanayiine odaklanan KOBİ’lerde istihdam payı %25,4 olarak gerçekleşti ve bu segmentte üretim değerine bağlı olarak çeşitli göstergeler şekillendi.

Orta ölçekli girişimlerde çalışan başına katma değer 2024 yılında 969 bin lira olarak ölçüldü. 2015 yılında çalışan başına ortalama katma değer 26 bin lira iken, 2024’te bu rakam 479 bin liraya yükseldi. En yüksek çalışan başına katma değer ayrıca orta ölçekli girişimlerde gerçekleşti ve mikro ile küçük ölçekli girişimler için de bu değerler sırasıyla 175 bin ve 558 bin lira olarak kaydedildi. Aynı yıllarda personel maliyetleri de önemli bir artış gösterdi; 2015’te 17 bin lira olan ortalama maliyet, 2024’te 253 bin liraya ulaştı. Orta ölçekli girişimler için çalışan başına maliyet 439 bin lirayla en üst seviyede kayıtlara geçti; mikro ve küçük ölçekli girişimlerde bu değerler 121 bin ve 310 bin lira olarak kayıtlara yansıdı.

İmalat sanayisi içinde, 3 bin 790 KOBİ yüksek teknolojide üretim yaparken, genel olarak düşük teknolojide üretim yapan KOBİ’lerin oranı %54,8 olarak belirlendi. Ölçek gruplarına göre değerlendirildiğinde mikro girişimlerin %56,2’si düşük teknoloji sınıfında üretim yürütürken, orta-düşük, orta-yüksek ve yüksek teknoloji payları sırasıyla %32,1, %11 ve %0,7 olarak görüldü. Küçük ölçekli girişimlerde de benzer şekilde %48,3; %32,7; %17,9 ve %1,1 oranlarında teknolojik sınıflar dağılımı saptandı. Orta ölçekli KOBİ’lerde ise %47,7 düşük, %31 orta-düşük, %19,8 orta-yüksek ve %1,5 yüksek teknoloji üretimini gerçekleştiriyor.

Girişim doğum oranı 2024 yılında mikro ölçekli girişimler için %17,3 ile en yüksek düzeyde gerçekleşti; bunu %4,7 ile küçük ölçekli ve %4,2 ile orta ölçekli girişimler izledi. Doğan girişimlerin istihdama oranları da mikro ölçekli olanlarda %12,4 ile en yüksek düzeyde bulunurken, küçük ve orta ölçekli girişimlerde sırasıyla %2,7 ve %1,9 olarak kaydedildi.

KOBİ’ler toplam ihracatın %29,6’sını gerçekleştirdi. 2024 yılında toplam ihracatın yaklaşık üçte biri KOBİ’ler tarafından yapıldı; ithalat payı ise %15,9 olarak gerçekleşti. Büyük ölçekli girişimlerin ihracat payı %70,4 iken mikro ve küçük ölçekli girişimlerin payları sırasıyla %2,4 ve %10,7 olarak belirlendi. KOBİ’lerin ihracatının büyük kısmı imalat sanayi ve ticaret sektörlerinde yer alırken, 2024 yılında imalat sanayisi ve ticaretin payları bu öğrenciye denk geldi.

KOBİ’lerin toplam AR-GE harcaması 2024’te mali ve mali olmayan şirketlerin toplam AR-GE harcaması içinde KOBİ’ler payını 119 milyar 151 milyon lira ile alırken, toplam çalışan sayısı Bak göstergeyle 203 bin 518 kişi oldu ve bu personelin %43,7’si KOBİ’lerde istihdam edildi.

KOBİ’lerde 615 patent tescili 2024 yılında toplam patent başvurusu 1.417 olurken, tescil edilen patent sayısı 615 olarak kayda geçti. Patent başvurusunda en yüksek payı küçük ölçekli girişimler (494) ve tescilde ise orta ölçekli girişimler (237) aldı.