Doğu ve Batı’nın Adalet Arayışında İki Sosyalizm Hikayesi: Galiyev ve Mamdani

İslam coğrafyasının kimlikli direnişleriyle ABD’de çok kültürlü bir şehirde adalet arayışını yan yana getiriyoruz. Sultan Galiyev’in devrimci çıkışı, Doğu’nun özgün kimliklerini sosyalist bir zeminde kurarken; Zohran Mamdani, modern metropollerde ırksal ve ekonomik eşitsizliklere karşı kapsayıcı bir siyasetin kapılarını aralıyor. Her ikisi de, sosyalizmin Batı dışı yüzünü temsil eden iki farklı mekanda düşünce üretmiş isimler olarak öne çıkıyor; biri Kazan’da, diğeri New York’ta.

Evrensel adalet fikri Ülkeler ve kimlikler arasındaki farklılıkları dışlamayan, halkın siyasetin öznesi haline gelmesi gerektiğini savunan bu iki figür, temsil krizine karşı ortak bir duruş sergiliyor. Galiyev, İslam coğrafyasındaki ulusların kültürel kimliklerini sosyalist bir temel üzerinde yeniden tanımlamayı amaçladı. Mamdani ise diaspora tecrübesini ve ırksal aidiyetleri, çatışmayı değil dayanışmayı güçlendirmek için kullanmayı öneren bir vizyona sahip. Her ikisi de özgürlüğü insanlığın ortak meselesi olarak görüyor ve kapitalist metropollerdeki eşitsizlikleri hedef alırken yerel dayanışmayı ön plana çıkarıyorlar.

SULTAN GALİYEV KİMDİR?Mir Seyyit Sultan Galiyev, 1917 Bolşevik Devrimi’nin önemli aktörlerinden biri olarak anılır. Üçüncü Dünya sosyalizmi ya da İslami sosyalizm olarak adlandırılan düşüncesiyle, devrimin ilk olarak Türk topluluklarında başlayacağını, ardından sömürgelerden dünyaya yayılacağını öne sürmüştü. 1929’da tutuklandı ve 1940’ta idam edildi; bu süreçte Stalin’in Rus merkezli politikalarına karşı net bir duruş sergiledi.

MAMDANİ KİMDİR?Zahran Mamdani, 1991’de dünyaya gelen ve 7 yaşında ABD’ye göç eden bir ailenin çocuğu olarak ilerledi. Uganda kökenli bir bilim insanı olan babası Mahmood Mamdani ile tanınan bu isim, 2021 yılında siyasete adım atarak kamu hayatında görünür hale geldi. Eşi Rama Duwaji ile Hinge platformu üzerinden tanışan Mamdani, toplumsal kapsayıcılık temalarını merkeze alan bir yaklaşım benimsedi.

‘Dünyayı peşinden sürükleyebilir’ Türkiye’den Halit Kakınç’a yöneltilen sorularda Mamdani ile Galiyev arasındaki paralellikler üzerinde duruldu. *Mamdani New York’ta ne yapabilir? New York gibi bir şehirde, Müslüman bir belediye başkanının seçilmesi toplumsal politikaları yeniden şekillendirecek bir dönüşüm potansiyeli taşıyor. *Trump kendisini görevden alabilir mi? ABD’nin mevcut sistemi bu tür bir adımı kolaylaştırmaz; kurumlar, süreci güçlendirecek yapısal unsurlara sahip. *Mamdani İslami sosyalist mi? Hayır. O, İslam’ı siyasete alet eden değil, kapsayıcılık için bir araç olarak gören bir düşünceye yakın duruyor; bu bakış Galiyev’in kültürel sosyalizmiyle de örtüşüyor. *Galiyev’le karşılaştırmak doğru mu? Evet, ikisi de mevcut sistemi eleştiren ve kendi özgün bağlamlarında değişimi savunan figürler olarak benzer bir ışık yayıyorlar. *Ne gibi zorluklar onu bekliyor? Sermaye güçleriyle ve özellikle New York’ta güçlü olan Yahudi toplumu ile çatışmadan, kapsayıcı bir söylemi sürdürmek önemli bir sınav olacak. Özverili bir kapsayıcılıkla hareket ederse, dünyayı etkileyebilir.