Az katlıysa güvende misiniz? Uzman açıkladı, depremle ilgili şoke gerçek

Balıkesir’in Sındırgı ilçesinde meydana gelen deprem sonrası açıklanan değerlendirmeler, yıkılan ve hasar gören binaların güvenliğini yeniden gündeme taşıdı. Dayanıklılığın belirlenmesi için zemin, malzeme kalitesi ve denetim süreçlerinin ne kadar kritik olduğu vurgulandı. Çarpıcı dersler çıkarılması gerektiğini söyleyen TMMOB Adana İnşaat Mühendisleri Odası Başkanı Hıdır Çak, vatandaşların konut alırken yapı denetim raporlarını mutlaka incelemesi gerektiğini belirtti. Çak, “Deprem gerçeğiyle yaşamak zorundayız ve bu nedenle sağlam, güvenli binalarda oturmak hayati önem taşır” ifadelerini kullandı.

Orta büyüklükteki depremlerin etkisinin azaltılması için mühendislik hizmetinin önemi üzerinde duran Çak, 6.1 büyüklüğündeki depremlerin orta şiddetten daha az hasara yol açması gerektiğini savundu. Bilimin ışığında, mühendislik hizmeti alınıp yeterince denetlenmiş binaların bu tür depremden etkilenmemesi gerektiğini belirtti. Ancak Sındırgı merkez ve çevresinde yaşanan hasarın, mühendislik hizmeti almama veya denetim eksikliğinden kaynaklandığını ifade eden Çak, bina stokunun yenilenmesi ve güçlendirilmesi gerektiğini vurguladı.

Depreme dayanıklılık sorgulanmalı başlığı altındaki vurguya değinen Çak, yeni konut alırken dikkat edilmesi gerekenleri şöyle açıkladı: “İlk olarak, binanın deprem açısından dayanıklı olup olmadığını sorgulamaları gerekir. 1999 Marmara depreminden sonra yürürlüğe giren Yapı Denetimi Kanunu kapsamında 19 pilot il belirlenmişti; Adana da bu illerden biridir. Bu nedenle 2000 öncesi yapılar yapı denetim hizmeti almamış olanlardır ve denetim mekanizması zayıf kalmıştır. 2000 sonrası ise yapı denetim firmaları devreye girmiştir; beton ve çelik numuneleri laboratuvarlarda test edilse de bu tek başına yeterli değildir. Proje müellifinin denetlenip denetlenmediği, iskân alınıp alınmadığı, ruhsat kriterleri, izolasyon, çatı ve diğer aşamalarda denetimin nasıl işlediği mutlaka sorgulanmalıdır. Ayrıca müteahhit de önemli bir kriterdir.”

‘Az katlı olması deprem açısından garantili değildir’ ifadesini hatırlatan Çak, sadece ev sahibi olmakla sınırlı kalmayan bir yaklaşım gerektiğini belirtti: Kiraya verilecek bina seçeneklerinde de aynı dikkat ve incelemenin uygulanması gerektiğini söyledi. “Bir binanın çok katlı olması otomatik olarak depreme karşı dayanıksız olduğu anlamına gelmez; az katlı olması da dayanıklı olduğunu kanıtlamaz. Önemli olan, mühendislik hizmetinin alınması, bulunduğu yerin yönetmeliklere uygun tasarlanması ve projenin doğru uygulanmasıdır. İki ya da üç katlı bir binanın doğru projelendirilmemesi durumda deprem performansı zayıf olabilir. Büyük olarak değerlendirildiğinde, doğru proje, tasarım ve denetim şarttır; sistem doğru işletildiğinde kat sayısı risk göstergesi değildir.

Ruhsat dosyası üzerinden inceleme imkanı veren vatandaşlar, ada-parsel numarasını kullanarak belediyeye başvurup ruhsat dosyasını temin edebilir. Dosyada mimari ve statik projeler bulunur; binaları kendi başlarına inceleyemiyorlarsa bu projeler bir inşaat mühendisine gösterilerek doğru projelendirme ve denetim durumunun öğrenilmesi mümkündür. Ayrıca binanın deprem performans analizi yaptırılabilir; ancak bunun kolay ve ucuz bir işlem olmadığını belirtmek gerekir çünkü karot alma ve bilgisayar ortamında statik analiz gerektirir. Ev alırken bu mümkün olmasa dahi asgari sorularla önemli bilgiler edinilebilir.”