Türkiye’de Kuraklık Gidişatını Bölgesel Analizlerle İnceleyen Standartlaştırılmış Yağış-Evapotranspirasyon İndeksi

Türkiye’de kuraklığın seyri, 1980-2019 yılları boyunca bölgesel verilerle ele alınmıştır. Çalışmada kullanılan veriler aylık, altı aylık ve yıllık toplamlar bazında analiz edilmiş ve >mahsul üretimini etkileyen< dikkat çekici eğilimler gözlemlenmiştir. Özellikle Güneydoğu Anadolu, Doğu Anadolu ve İç Anadolu bölgelerinde kuraklığa doğru bir gidişat saptanırken, Ege, Marmara ve Karadeniz bölgelerinde nemliliğe yönelik bir artış tespit edilmiştir. Ünlükara bu bulguları iklim değişikliğinin etkileriyle ilişkilendirerek, yağış ile referans bitki yüzeyinden buharlaşmayı dikkate alan Standartlaştırılmış Yağış ve Evapotranspirasyon İndeksi’nin (SYEİ) 2010’lu yıllarda geliştirildiğini belirtti.

3 bölge kritik alarm veriyor ifadesiyle öne çıkan çalışmada, Türkiye genelinde 40 yıllık veriler kullanılarak illerin aylık, 6 aylık ve yıllık bazdaki değişimleri incelenmiştir. Bu analizde kuraklığa doğru gidildiği bölgeler arasında Güneydoğu Anadolu, Doğu Anadolu ve İç Anadolu başı çekmektedir. Buna karşılık Ege, Marmara ve Karadeniz bölgelerinde nemlilik artışı görülmektedir.

Nemliliğin baskın olduğu bölgelerde tarımsal üretim ve su kaynaklarındaki verimlilik artabilirken, kuraklığın hakim olduğu alanlarda tarımsal üretim ile su kaynaklarında azalma olacağı vurgulanmıştır. Doğu Anadolu’da özellikle Bingöl ve Malatya’da kuraklığa doğru gidiş görülen iki ilin dikkatle izlenmesi gerektiği belirtilmiştir. Bu illerde önlemlerin vakit kaybetmeden alınması gerektiği ifade edilmiştir.

Güneydoğu Anadolu bölgesi, Türkiye’de su kaynaklarının önemli bir bölümünü barındırmakta olup, yıllık 2-3 ürün elde etme kapasitesi ve GAP bölgesinin merkezi konumuyla kuraklığa karşı daha kritik bir risk taşımaktadır. Mardin, Şanlıurfa, Adıyaman, Şırnak ve Siirt illerinde dikkatli bir planlama önerilmiştir; bazı illerde 6 ve 12 aylık periyotlarda kuraklığa işaret eden değişimler kaydedilmiştir.

İç Anadolu’nun tarımsal üretimde öne çıkması nedeniyle bu bölgede yağış eksikliği önemli bir sorun olarak vurgulanmıştır. Ankara, Konya, Eskişehir, Kırşehir, Nevşehir ve Sivas gibi illerde kuraklık eğiliminin güçlendiği, Aksaray, Nevşehir ve Yozgat’ta ise durumun daha ciddi boyutlarda olduğu ifade edilmiştir.

Akdeniz Bölgesi verilerinde Kahramanmaraş’ın yağış ile buharlaşmada kuraklığa yöneldiği, Isparta’da ise nemliliğe doğru bir gidişin görüldüğü belirtilmiştir. Bölgeye ait diğer illerde belirgin bir değişimin olmadığı kaydedilmiştir.

Ege, Karadeniz ve Marmara bölgelerinde ise nemliliğin baskın olduğu tespit edilmiştir. Denizli’de yıllık bazda kuraklığa doğru bir yönelim saptanırken, Manisa ve İzmir’de nemliliğe yöneliş gözlemlenmiştir. Karadeniz’de Rize, Sinop ve Samsun’in nemliliğe doğru gittği kaydedilmiştir. Marmara Bölgesi’nde ise Kırklareli, Edirne, Yalova ve Balıkesir gibi illerde nemliliğe doğru bir gidiş hakimdir; İstanbul’da belirgin bir değişiklik görülmezken Çanakkale’de kuraklığa doğru bir eğilim saptanmıştır.

Bu bulgular ışığında, il il, bölge bölge ve havza havza bazında su kaynaklarının kuraklık açısından değerlendirilmesi ve tarımın buna göre planlanması gerektiği üzerinde durulmuştur. Türkiye’nin su yönetiminde bu verilerin karar destek sistemlerinde kullanılması önerilmiştir.