Türkiye Kıyılarında Köpek Balığı Görünümü ve Güvenlik Durumu

Köpek Balıkları ve Türkiye Kıyılarındaki Son Gelişmeler

Son zamanlarda, Türkiye’nin Akdeniz ve Ege kıyılarında köpek balıklarının görüntülenmesi, sahil güvenliği ve denizcilik uzmanlarını yeni bir endişe seviyesine taşımaktadır. Çoğu kişi için denizlerde köpek balığı görmek, genellikle okyanusların derinliklerinde, uzak ve bilinmez bir tehdit olarak algılanırdı. Ancak, özellikle son yıllarda, Türkiye kıyılarında da bu canlıların sıklıkla görüldüğü ve sosyal medyada paylaşılan çeşitli görüntülerin bu durumu gözler önüne serdiği belirtilmektedir.

Özellikle geçtiğimiz nisan ayında Antalya Konyaaltı Sahili açıklarında amatör balıkçı teknelerine yakın bir bölgede, bir köpek balığının çapa saldırısı anını gösteren görüntüler büyük ilgi topladı. Ayrıca, Mersin, Antalya, Datça ve Marmaris kıyılarında da köpek balıklarının göründüğüne dair çeşitli paylaşımlar yapıldı. Bu gelişmeler, yaz aylarında denize girmeyi planlayan vatandaşlar arasında endişe ve korku yaratmaya başladı.

Ancak, bu canlıların Türkiye sularında ilk kez ortaya çıkmadığını ve tarih boyunca çeşitli olaylarla anıldığını bilmek önemli. Arşivlerde, 1900’lü yılların başından itibaren yaşanmış köpek balığı saldırılarına dair kayıtlara rastlanmaktadır. Bu olaylardan en dikkat çekicileri arasında, 1930’lu yıllarda Marmara Denizi’nde Küçüksu Kasrı açıklarında meydana gelen ve İngiliz Başkonsolosluğu’nda görevli iki kişinin, orkinos avı sırasında köpek balığı saldırısına uğrayıp kaybolması yer alır. Bunun yanı sıra, 1940’larda Tuzla açıklarında zıpkınla balık avlayan Dr. Güngör Güvenvar’ın saldırıya uğraması ve 1960 yılında Antalya Konyaaltı’nda yüzen iki askerin saldırı sonucu hayatını kaybetmesi, Türkiye’de köpek balıklarıyla yaşanmış dramatik olayların sadece birkaçını temsil eder. Bu olaylar, Türkiye’nin köpek balıklarıyla olan ilişkisinin yeni olmadığını gösterdiği gibi, denizlerdeki olası risklere de işaret etmektedir.

Köpek Balığı Türleri ve Türkiye Kıyılarında Görülme Olasılığı

Köpek balığı araştırmacısı ve Su Ürünleri Yüksek Mühendisi Hakan Kabasakal’a göre, Türkiye kıyılarında özellikle yaz aylarında görülebilecek birkaç köpek balığı türü bulunmaktadır. Bunlar arasında:

• Siviriburun Harharyas veya Mako (Isurus oxyrinchus)
• Mavi Köpek Balığı (Prionace glauca)
• Kum Köpek Balığı (Carcharhinus plumbeus)

Ayrıca, yıl boyunca gözlemlenebilecek büyük türler arasında Bozcamgöz (Hexanchus griseus) yer almaktadır. Kabasakal, özellikle büyük beyaz köpek balığı ve büyük camgöz gibi türlerin ise nadiren de olsa yaz aylarında Ege kıyılarında görülebileceğini belirtiyor. Örneğin, en son 2020 yılında Kuzey Ege’de büyük beyaz köpek balığının görüldüğü kayıtlara geçti.

İklim Değişimi ve Köpek Balıklarının Sayısındaki Artış

Kabasakal, köpek balıklarının neslinin tükenmesine en büyük etkenin aşırı avcılık olduğunu vurgularken, iklim değişikliği, habitat tahribatı ve deniz kirliliğinin de bu canlıların sayısını olumsuz etkilediğine dikkat çekiyor. İklim değişimi ve küresel ısınmanın denizlerdeki etkileri, özellikle oksijen seviyelerinin düşmesine neden oluyor.

Bu süreçte, yükselen deniz sıcaklıkları ve çözünmüş oksijenin azalması sonucu, köpek balıkları gibi yüksek metabolik hızlara sahip, oksijen ihtiyacı yüksek canlılar, normal yaşam alanlarını terk edip, daha serin ve oksijen açısından zengin bölgeleri tercih ediyor. Bu da, kıyılara yakın bölgelerde nüfus yoğunluklarının artmasına sebep oluyor. Ayrıca, artan balıkçılık faaliyetleri ve deniz kirliliği de bu canlıların yaşam alanlarını daraltıyor.

Yırtıcı Doğaları ve İnsanlarla İlişkileri

Kabasakal, köpek balıklarının genellikle insana saldırmasının çok nadir olduğunu ve saldırıların çoğu zaman yanlış anlama veya saldırganlık sonucunda gerçekleştiğine işaret ediyor. Mako ve büyük beyaz gibi türlerin insana saldırma oranı düşük olmakla birlikte, nadiren de olsa gerçekleşebildiğini ifade ediyor. Ayrıca, İsrail’in Hadera kıyılarında geçen ay gerçekleşen ve ölümlü sonuçlanan köpekbalığı saldırısı, Akdeniz’de bu tür olayların bir olasılık olabileceğine işaret ediyor.

Toplum Güvenliği ve Koruma Önlemleri

Kabasakal, halkın panik yapmaması gerektiğini, çünkü köpek balıklarının öncelikli besin kaynağının insanlar olmadığını belirtiyor. Saldırıların çoğu zaman balıkçılık faaliyetleri sırasında veya kıyıya yakın avlanma alanlarında, özellikle alacakaranlık ve şafak vakitlerinde gerçekleştiğine dikkat çekiyor. Ayrıca, kıyı yakınlarında atılan balık artıkları ve mezbaha atıkları gibi sebeplerin, köpek balıklarının saldırgan davranışlarını tetikleyebileceğine değiniyor.

Koruma ve Yönetim Stratejileri

Türkiye’de, 1380 sayılı Su Ürünleri Kanunu ve ilgili tebliğler kapsamında yaklaşık 20 köpek balığı türü koruma altına alınmış durumda. Uzmanlar, özellikle üreme alanlarının belirlenerek, yaz aylarında bu bölgelerin halk ve balıkçıların erişimine kapatılmasının faydalı olacağını savunuyor. Ayrıca, kritik bölgelerin çevresel etki değerlendirmeleri ile korunması ve sürdürülebilir balıkçılık uygulamalarının geliştirilmesi gerektiği üzerinde duruluyor.

Sonuç olarak, köpek balıklarının doğal yaşam alanlarının korunması, deniz ekosistemlerinin sağlıklı işlemesi ve insan güvenliği açısından büyük önem taşıyor. Bu nedenle, bilinçli ve dikkatli davranmak, balıkçılık ve turizm faaliyetlerini sürdürülebilir hale getirmek, bu canlıların yaşamını sürdürebilmesi için vazgeçilmezdir.