Taner Beyoğlu ile Türkiye’de Halk Kütüphaneciliği ve Yapay Zeka Destekli Okuma Deneyimleri

Türkiye’deki halk kütüphanelerinin mevcut durumu ve gelecek hedefleri, Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın kütüphaneler ve yayınlar alanındaki genel müdürü Taner Beyoğlu ile yapılan değerlendirmelerde öne çıktı. İlçelerdeki kütüphane sayısının 900’ü aştığını ve 1300’ün üzerinde hizmet binası bulunduğunu paylaşan Beyoğlu, mekânsal kapasitenin artırılmasına odaklandıklarını belirtti. Önümüzdeki yıllarda kapalı alanları yaklaşık üçte iki oranında büyütmeyi hedeflediklerini söyledi: “2025 sonu itibarıyla 800 bin metrekarelik kapalı alan hedefi, 2024’te 325 bin metrekareden sonraki dönemde kaydedilen ilerlemeyi işaret ediyor.”

Sunulan hizmetlerin çeşitlendirilmesi ve bilgiye erişimin kolaylaştırılması amacıyla kütüphane hizmetlerinde teknolojiden azami ölçüde faydalandıklarını ifade eden Beyoğlu, dünyada nadir görülen bir yapay zeka temelli sanal kütüphane asistanını hayata geçirdiklerini kaydetti. Sistemin adı Kitabî olarak belirlenen bu asistan, kullanıcı davranışlarını analiz ederek okuma ve araştırma ihtiyaçlarına yönelik öneriler sunuyor ve temel işlemlerde sesli yönlendirme sağlıyor.

2024 yılında 38,7 milyon kullanıcı ve 6 milyon üye sayısına ulaştıklarını hatırlatan Beyoğlu, 2025’in ilk yarısında üye sayısını 7,6 milyona taşıdıklarını ve yıl sonunda 8 milyonu hedeflediklerini dile getirdi. Ayrıca kitap varlıkları 25,6 milyonun üzerine çıkmış durumda ve 1 milyona yakın kitap dağıtım bekliyor. Bu çerçevede toplam kapasitenin 1 milyona varması için planlarımızı sürdürüyoruz.

Geleceğe yönelik hedefler arasında kapalı kullanım alanlarının 1 milyon metrekareye çıkarılması ve oturma kapasitesinin 200 bin kişiye yükseltilmesi yer alıyor; ancak sadece fiziksel iyileştirme ile sınırlı kalmayıp bilgi hizmetlerinin de güçlendirilmesi hedefleniyor. Kütüphanelerde sunulan hizmetlerin dijitalleşmesi, kullanıcı odaklı desteklerin çoğalması için çalışmalar devam ediyor.

Türk Edebiyatı’nın küresel görünürlüğü TEDA (Edebiyat Çeviri Desteği Programı) aracılığıyla 4 bin 599 eserin Türkçeden yabancı dillere çevirisini ve yurt dışında yayımlanmasını hedefliyoruz. Destek verilen ülke sayısı 99’a, dil sayısı ise 64’e ulaştı ve böylece Türk edebiyatı, dünya çapında daha görünür hale geliyor. Program kapsamında yayıncılık sektörü ile telif ajanslarıyla güçlü iş birlikleri tesis edildi.

Eser ve Yazar Tanıtım Desteği programını başlatarak çeviride sürdürülebilirliği sağlamayı amaçlıyoruz. Bir yazarın eseri çevirildiğinde ikinci veya üçüncü baskıların da yapılması ve diğer eserlerin de çevrilmesi yönünde destek sağlanıyor.

Dijitalleşme ve okur alışkanlıklarına uyum kapsamında E-dergim uygulamasını kullanıma sunmayı planlıyoruz. Böylece fikir ve edebiyat dergileri için yayın yapmaya ve vatandaşlara ulaşmaya devam etmek mümkün olacak.

Okuma kültürü ve kütüphane hizmetlerinin her yerde olması fikrini benimseyen Beyoğlu, AVM’lerden tren garlarına, havalimanlarından hastanelere ve cezaevi kütüphanelerine kadar pek çok alanda erişimi artırmayı amaçlıyor. Bakanlık bünyesinde 12 AVM kütüphanesi bulunuyor ve farklı ilgi alanlarına yönelik ihtisas kütüphanelerini artırmayı hedefliyoruz.

Kütüphane hizmetlerinde teknolojinin rolünü güçlendirerek Milli Kütüphane’yi ulusal bir araştırma merkezi haline getirme sürecinde önemli adımlar atıyoruz. Şu anda 100 milyona yaklaşan bir belge ve kaynak sayısını dijital mecralardan ve veritabanlarından sağlayan Milli Kütüphane, önümüzdeki yıl bu sayıyı daha da genişletmeyi amaçlıyor. Arşivleme ve kataloglama çalışmalarında da kayda değer ilerlemeler kaydedildi: 2023’te 68 bin kataloglama yapılırken bu yıl Aralık itibarıyla 175 bine ulaşmayı hedefliyoruz.

Okurların bilginin hem tüketicisi hem üreticisi olması amacıyla robotik kodlama atölyeleri, bilim ve sanat atölyeleri ile el sanatları gibi çeşitli çalışmalar kütüphanelerde sürdürülecek. Ayrıca internet erişiminin ücretsiz ve geniş kapsamlı olması için çalışmalarımız devam ediyor. Hayatın aktığı her noktada kütüphaneler olsun anlayışını benimsemiş durumda olduğumuz için evimizden ve iş yerimizden sonraki üçüncü mekan olarak kütüphane fikrini güçlendirmeyi planlıyoruz.