Kasım Ayı Üretici ve Market Fiyatları Üzerine Bayraktar’ın Değerlendirmesi

Kasım ayında üretici ile market arasındaki fiyat farklarının bazı ürünlerde belirgin biçimde arttığı, bazı ürünlerde ise düşüş gözlendi. Bayraktar, marketlerde kampanya ya da düşük kalibreli ürünlerin daha ucuz satıldığı durumların olağan olduğunu ifade etti. TZOB’un paylaştığı rakamların, tüm bölgelerdeki farklı satış kanallarından alınan fiyatların ortalamasına dayandığını ve sahadaki mevcut tabloyu yansıttığını belirtti.

En büyük farkın mandalinada görüldüğünü söyleyen Bayraktar, üreticiye kıyasla marketteki fiyat farkının %392,86’ya ulaştığını aktardı. Ardından %206,87 ile portakal, %203,80 ile ıspanak, %191,39 ile maydanoz ve %189,17 ile havuç geldi. Mandalina 4,9 kat, portakal 3,1 kat, ıspanak 3 kat, maydanoz, havuç ve kuru incir ise yaklaşık 2,9 kat fazlaya satıldı.

Belirgin örnekler olarak, kasım ayında mandalina üreticide 6,20 TL olan fiyata karşı markette 30,56 TL, portakal 16,80 TL üreticiye karşı 51,55 TL, ıspanak 17,53 TL üreticiye karşı 53,27 TL, maydanoz 5,09 TL karşı 14,82 TL ve havuç 11,00 TL karşı 31,81 TL gibi rakamlar görüldü. Markette en çok artan ürünlerden biri pırasa olurken, üreticide patates en çok artış gösteren ürün olarak kayıtlara geçti. Öte yandan markette marul %55 düşerken, portakal ve kuru soğan üreticideki düşüşleriyle dikkat çekti.

Bayraktar, “Üreticide 10 üründe fiyat artışı yaşandı; 34 ürünün 10’unda yükseliş, 18’inde düşüş görüldü; 6 üründe ise fiyat değişimi olmadı” şeklinde özetledi. En çok fiyat düşüşü portakalda %43,1’lik oranla kaydedilirken, buna mandalina %38, karnabahar %36,5 ve kabağı %30,8 izledi. En çok artış ise patateste %34,9 ile kendini gösterdi; ardından salatalık %34,6, pırasa %17,2 ve kuru incir %15,8 arttı.

Mandalina konusunda özel koşullar da etki göstermiş durumda. Adana’da tarım işçilerinin örgütlenmesi ve ücret artışı talebi sebebiyle 10 gün süren bir grev, erkenci mandalina hasadını aksattı. Bu gecikme, mandalinaların dalında kalması ve raf ömrünün kısalması sonucunu doğurdu. Aynı dönemde Rusya’nın Türkiye yerine alternatif ülkelere yönelmesi ihracatta daralmaya, iç piyasada ise arz fazlasına yol açtı. Geçen yıl görülen yok yılı nedeniyle rekoltenin düşük olması, bu yıl artışa rağmen arz fazlasını tetikledi. Şu anda bölgede erkenci mandalina fiyatları 1-2 TL seviyelerine kadar geriledi.

Aylık ve yıllık girdi maliyetleri bölümünde, diğer ürünlerdeki değişimler şöyle özetlendi: mandalina arzında sert düşüş tüketici talebinin yön değiştirmesiyle portakal fiyatlarını aşağı çekti; Karnabahar ve kabakta arz fazlası talebi düşürdü; soğan ve patates depoya alındı ve maliyetler artışa geçti. Salatalık ve pırasa arz azaldığı için fiyatlar yükseldi; kuru incirde ise yeni sezonla talep düşerince piyasa fiyatı aşağı yönde hareket etti. Bu ay talepteki artış, kuru incir fiyatında da yükselmeye neden oldu.

İlaç, gübre ve yem maliyetlerine ilişkin olarak; amonyum nitrat gübresinin %5,6, amonyum sülfat gübresinin %4,2, süt yeminin %1, besi yemin %0,7 ve tarım ilacı fiyatlarının %13,6 arttığı paylaşıldı. Elektriğin yıllık olarak %12,8 yükseldiği, mazot fiyatlarının ise aylık %2,9 ve yıllık %29,9 artış gösterdiği ifade edildi.