Kaleiçi Mihrap Olayı: Köşk Camii Mihrabının Antalya’da Antika Bir Eserle Bağlantısı ve Uzun İnceleme

Antalya’nın tarihi Kaleiçi bölgesindeki bir halı dükkanının merdiven girişinde bulunan askılı montajlı ahşap mihrap, Konya’daki 14. yüzyıla ait Köşk Acem Nasuh Bey Camii mihrapıyla ilişkili olduğu yönündeki tartışmaları yeniden gündeme taşıdı. Müze ekipleri Antalya Müze Müdürlüğü eşgüdümünde konuyu inceleyerek rapor hazırladı ve esas resmi raporun Vakıflar Bölge Müdürlüğü tarafından yürütülen çalışmalarla ortaya çıkacağı belirtildi. Elde edilen gözlemler, mihrap üzerindeki torna izleri ve malzeme öğeleriyle yakın döneme ait olduğunu işaret ediyor.

İş yeri sahibinin ifadesine göre mihrap, 1990’lı yıllarda Konya Beyşehir’den getirildi. Bununla birlikte Köşk Camii’nin mihrabı ise ahşap yerine alçı ya da çini olabileceği ihtimali üzerinde duruluyor. ALÇI VEYA ÇİNİ MİHRAP ÜZERİNE SONRADAN AHŞAP MİHRAP etiketiyle sunulan bu varsayım, Kaleiçi’nde ilgili rapor ve tartışmaların odak noktasını oluşturdu.

Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi’nden Doç. Dr. Mehmet Top, Kaleiçi mihrapını bağımsız bir raporla inceleyen kişi olarak dikkat çekti. Mihraplar üzerinde uzun yıllardır çalışmalarını sürdüren Top, mihrapların sadece işlevsel bir unsur olmadığını, aynı zamanda dönemin kültürel değerlerini yansıttığını vurguladı. Konya bölgesinden gelen ahşap mihrap geleneğinin 18–19. yüzyıllara uzandığını söyleyen Top, Köşk Camii mihrapının oraya ait olup olmadığını kesin olarak söylemenin mümkün olmadığını belirtti. Ancak bazı örneklerde alçı kalıntıları altında oyulmuş ahşap mihrapların bulunduğunu, bu nedenle ilginin alçı ya da çiniyle başladığını belirtti. 14. yüzyılda alçı ve çini mihrapların daha yaygın olduğuna dikkat çekerek, organik olarak dış mekânlarda yapılıp sonra yere monte edildiğini ifade etti. BİR CAMİDEN SÖKÜLÜP GETİRİLMİŞ değerlendirmesiyle, Kaleiçi’ndeki dekoratif kapı öğesinin mihrap niteliği taşıdığı raporunda işaret edildi.

Kaleiçi’ndeki iş yerinde dekoratif kapı olarak kullanılan ahşap elemanın mihrap niteliği taşıdığı kaydı, Doç. Dr. Top’un şu sözleriyle güçlendirildi: “Tamamıyla ahşap malzeme, oyma ve torna ile işlenmiş parçalar çivileme yoluyla bir araya getirilmiş olan mihrap, bir camiden sökülüp getirildiğini gösteriyor. Raporda, kademeli silmeler, bordürler, çerçeve, niş ve taç kısmı ile kitabelik detaylar ayrıntılı biçimde tasvir ediliyor. Mihrapta buğday başağı motifleri ve kaytan silmeleri yer alıyor; üst merkezde yarım daire biçimli bir taç bulunuyor. Bu özellikler, yapının malzeme ve süsleme yönünden mihrap olduğuna işaret ediyor. Anadolu’nun pek çok yerinde benzer örnekler görüldüğü için, bu parçanın 18.–19. yüzyıl Osmanlı tasarımını yansıttığına dair vurgular yapılabilir.”

TARİHİ, SANATSAL VE ETNOGRAFİK DEĞER Doç. Dr. Top, incelenen mihrapla Seydişehir Seyyid Harun Veli Camii Mihrabı (1890), Ilgın Ağalar Köyü Camii Mihrabı (1907) ve Doğanhisar Başköy Camii Mihrabı (19. yüzyıl) gibi pek çok benzer eserin teknik ve süsleme yönlerinden paralellikler gösterdiğini kaydetti. Mihrapların İslam mimarisinin önemli unsurlarından olduğunu ve kıbleyi gösterdiklerini belirten Top, süslemelerinin sivil yapıda böyle bir işlevin zorlukla karşılanabileceğini söyledi. Mihrapların 18.–20. yüzyıl Osmanlı işçiliğine örnek olduğunu ve geleneksel bezeme anlayışı ile Batı tarzı öğelerin birleştiği özgün bir uygulama olarak kabul gördüğünü belirtti. Ayrıca Kaleiçi’ndeki mihrap için “tarihsel, sanatsal ve etnografik açıdan değerli bir eser” tespitinde bulunan Top, bu özgün uygulamanın korunmasının ve asli işlevine tekrar kazandırılmasının önemini vurguladı.