İbretlik Belgeler: İngiliz Kemal ve Şemikler Köyü Muhtarının Alman Desteği Üzerine Yeni Arşiv Notları

Milletin istihbarat hafızasında yer etmiş Ahmet Esat Tomruk’un, nam-ı diğer “İngiliz Kemal” etrafında şekillenen görüşler, resmi arşivlere yeni bir dokunuşla gün yüzüne çıktı. Milli Mücadele dönemi istihbarat çalışmaları kapsamında belgeler kısmında yayımlanan raporlara eklenen yeni bir kayıt, bu kişinin hakkında simmer edilen değerlendirmeleri hatırlatıyor.

Raporun odaklandığı ilk mesele, MAH görüşlerine dayanan ve Genelkurmay’a iletilen notta konuk edilmekte olan düşüncelerdir. Buradaki tespitler, İngiliz Kemal’in zaman zaman üst düzey makamlara yakın görünüp bazı malumatlar verdiğini, fakat bu haberlerin çoğunlukla gezilerde gördükleri ve ağızdan zile gelen bilgilerden ibaret olduğunu ifade eder nitelikteydi. Ayrıca bu kişinin güvenilir bir karakter taşımadığı sonucuna varılmış olması, alaka ve güven ilkesinin tekrar gözden geçirilmesini gerekli kılıyordu. Raporun içinde, Bulgaristan’la ilişkilerin yoğun olduğu ve bir İngiliz kadınla ilişkisi olduğuna dair bulgular da yer alıyor; bu çerçevede farklı istihbarat servisleriyle temas arayışlarının olup olmadığı yönünde endişeler mevcuttu.

Belgede yer alan ileri sürülen görüşler arasında, bu kişinin mevcut faaliyetleriyle ilgili dikkatli bir takip gerektiği ve şahsın güvenilir iletişimden uzak durduğu yönündeki kanaat öne sürülüyordu. Bu bağlamda raporun sonunda “İngilizlerce yüz verilmedi” ifadesiyle, mevcut yazışmaların ve temasların sınırlı kaldığına vurgu yapılmıştı. Raporla ilgili olarak Ahmet Esat Tomruk’un fotoğrafı da dosyada yer almakta idi.

İkinci belge olarak, İzmir Karşıyaka Şemikler köyü muhtarının, Alman diplomatı Franz von Papen’e yazdığı 1942 tarihli bir mektubu ve buna bağlı olarak İzmir Merkez Amiri’nin yazısını kapsıyor. Von Papen’in köylüye hitaben kaleme aldığı teşekkür mesajında, dostluğun pekişmesi için birlikte çalışılabileceğine dair umutlar ifade ediliyor. İzmir Merkez Amiri’nin 21 Nisan 1942 tarihli yazısında ise bu mektubun kaynağının köye ulaştırıldığı ve muhtarın Almanlarla olan ilişkisinin nasıl takip edildiği anlatılıyor. Köyün bağlı bulunduğu idari yapı ve iletişim süreçlerine dair farkındalık yaratmayı hedefleyen bu not, Alman etkisinin yerelde nasıl görünürlük kazandığını göstermektedir.

Not: Belgeler arasındaki bu kayıtlar, savaş dönemi istihbarat ağlarının karmaşık dinamiklerini anlamaya yardımcı olurken, karakter ve bağlantılar üzerinden gelen değerlendirmelerin nasıl şekillendiğine dair ipuçları sunar.