Gölge Filo ve Bölgesel Etkileri: Rusya-Ukraİn Savaşı Sonrası Deniz Ticareti

Rusya’ya uygulanan yaptırımlar, petrol akışını da hedef alan bir dizi önlemi beraberinde getirdi. G7’nin yaklaşımlarıyla, Rus petrol gelirlerini sınırlamak amacıyla fiyat sınırlamaları ön planda tutuldu; buna karşılık Moskova, gölge filo adı verilen bir sevkiyat ağı kurdu. Bu sistem, yaşı geçmiş tankerleri kullanarak bayrak değiştirme ve takipten kaçınma yöntemleriyle hareket ediyor.

1100 TANKER VAR – Gölge filo olarak anılan Rusya’ya ait filo, yaklaşık 1100 petrol tankerinden oluşuyor. Bu gemilerin yarısından fazlası 15 yaşın üzerinde, 25’i ise 20 yaş sınırını aşmış durumda. Toplam taşıma kapasitesi yaklaşık 180 milyon varil olarak hesaplanıyor ve bu rakam küresel tanker filosunun yaklaşık yüzde 10’una denk geliyor; Rusya’nın deniz yoluyla yaptığı petrol ihracatı ise yaklaşık yüzde 68,3’e ulaşıyor. Kyiv School of Economics (KSE) verilerine göre 2025’in ilk yarısında gölge filo üzerinden taşınan petrolün payı %60-80 arasında değişiyordu.

ASKERİ GEMİLER KORUYOR – Gölge filo, izlerini gizlemek için çeşitli teknikler kullanıyor. Gemiler sık sık bayrak değiştiriyor, AIS izleme sistemlerini geçici olarak kapatıyor ve sahiplik yapılarını saklayıcı düzenlemelerle gizliyor. Taşınan petrolü uluslararası sularda başka gemilere aktarma yoluyla menşeini saklıyorlar. Ayrıca bazı durumlarda yerel sigortalarla hareket ederek kimliklerini saklama ihtiyacını gideriyorlar. Filo bazen Rus askeri gemileri tarafından da korunabiliyor.

TÜRKiYE ÇIKIŞI – Gölge filo hareketlerine en çok destek veren ülkelerden biri olarak görülen Yunanistan’ın Savunma Bakanı Nikos Dendias, Türkiye’nin yaptırımlara uyumsuzluğunu eleştirdi. Bu iddialar Atina’nın Türkiye karşıtı politikalarının altını da çiziyor. Uzmanlar, Milliyet’e şu değerlendirmeyi paylaştı: ‘DENDİAS’IN DERDİ SAFE’ – Dış Ticaret ve Uluslararası İlişkiler Uzmanı Aydın Sezer’e göre Avrupa Birliği’nin aksine Türkiye, Rusya’nın indirimli ham petrol ticaretinden önemli faydalar elde ediyor ve bu durum hem bölgesel hem de küresel dengeleri etkiliyor. Dendias’ın açıklamaları, Yunanistan şirketlerinin gölge filo konusunda öne çıktığı iddialarını güçlendiriyor; ayrıca bu durumun, Almanya’nın SAFE programına Türkiye’nin dahil edilmemesi yönündeki baskı ile bağlantılı olduğuna işaret ediyor.

YUNANİSTAN AÇIKLARINDA AKTARMA YAPILIYOR – Gölge filo unsurları, uluslararası sularda farklı gemilere yaklaşan yük aktarmaları ile izlerini saklamaya çalışıyor. Avrupa Parlamentosu’nun 2025 Nisan ayında Yunanistan Başbakanı’na yönelik denetim talebi, gölge filo bağlantılı faaliyetlerin artmasıyla ilgili endişeleri artırdı. ‘MİÇOTAKİS’İN AĞZI GİBİ’ – Hasan Kalyoncu Üniversitesi’nden Doç. Dr. Murat Aslan, Dendias ve Miçotakis arasındaki siyasi etkileşimin gölge filo konusundaki tutumları arasında paralellikler kuruyor. Türkiye karşıtı söylemlerin iki üyeden birinin politikalarının yansıması olduğuna dikkat çekiliyor.

127 ESKİ TANKER SATTI – Yunanistan, savaşın başlangıcından itibaren Rusya’ya 127 eski tanker satarak gölge filo oluşumuna katkı sağladı ve bu satışlardan yaklaşık 3,7 milyar dolar kazanç elde ettiği tahmin ediliyor. Thenamaris Ships Management, Tsakos Energy Navigation, Minerva Marine Inc., Avin International ve TMS Tankers gibi Yunan şirketleri hem filo oluşumuna destek verdi hem de taşıma işlerini üstlendi. KAPASİTENİN YÜZDE 50’SİNE ULAŞTI – Foreign Policy dergisi, Yunan gemi sahiplerinin Rusya’ya sattıkları tankerlerle bölgeyi etkileyen gölge filo ağını güçlendirdiğine dikkat çekiyor ve Yunan gemilerinin Rus petrolünün deniz yoluyla taşınan miktarının yaklaşık yarısına denk gelen kapasiteye ulaştığını belirtmişti.