Dalaman Sarsala Koyu’nda Osmanlı İzleri: Abbas Hilmi Paşa ve Afro-Türk Topluluğu

1905 yılında Dalaman’daki Sarsala Koyu’nu ziyaret eden Osmanlı dönemi Mısır Valisi Abbas Hilmi Paşa, bölgeye hayran kalarak koydan ilçe merkezine kadar yol yaptırılmasını sağladı. Yolun iki yanına Mısır’dan getirilen okaliptüs ağaçları dikildi; mirisi 1874’te kendisine geçen paşa, Dalaman’da çok sayıda Mısırlı ve Sudanlı işçiyi arazilerde çalıştırdı.

TREN GEÇMEYEN TEK İSTASYON başlığıyla bilinen bir başka ayrıntı, Hilmi Paşa’nın 1908’de av köşkü için planlar yaptırması ve bu planların Fransız projeleriyle karıştırılması sonucu İzmir yerine Dalaman’da inşa edilen tren geçmeyen istasyonudur. Bu karışıklık, bölgenin bugüne ulaşan özgün görünümünü oluşturdu ve Afro-Türk topluluğunun tarihine işaret etti.

Afrika’dan istasyonda çalıştırılmak üzere getirilen bu işçilerin torunları bugün Muğla’nın Dalaman ve Ortaca ilçelerinde yaşamlarını sürdürüyor. Muğlalı Afro-Türkler olarak anılan topluluk, Melek, İbrahim, Mehmet, Azra, Eda, Mustafa, Ayşe, Fatma ve Hatice gibi Türk isimlerini tercih ediyorlar.

“ANNEMİN DEDELERİ MISIR’DAN GETİRİYOR” ifadesiyle bu kültürel kökenler hakkında bilgi veren Melek Dinçözden, Osmanlı döneminde Abbas Hilmi Paşa’nın av köşkü ve tren istasyonu projelerini hazırlattığını, köşkün Dalaman’a, istasyonun ise İzmir’e yapılması gerektiğini belirtti. Ancak proje karışıklığı köşk İzmir’e, istasyon ise Dalaman’a archae edildi. İnşaatta kullanılacak malzemelerin annesinin dedelerince Mısır’dan getirildiğini söyleyen Dinçözden, dedesinin ismi olarak arşivlerde Zahder adını gördüğünü ve bu ismi çocuklarına koymayı çok isterdiğini paylaştı. Ortaca ile Dalaman’a bağlı yaklaşık 250-300 hane bulunduğunu ve nüfusun 2 bine yaklaştığını ifade etti. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı’na sunmayı planladığı kapsamlı bir proje üzerinde çalıştığını da ekledi. Siyahi kadın olarak milletvekilliği adaylığına yönelik düşüncelerini de dile getirdi ve bölgenin varlığını hem dünyada hem de Türkiye’de duyurmak istediğini söyledi.

“TÜRK VATANDAŞIYIZ” diyen Yazar İbrahim Aydınlı (67) ise atalarının Sudan kökenli olduğuna ilişkin söylemlere karşılık Türkiye vatandaşlığına vurgu yaptı ve bölgenin tarihi üzerine Devran-ı Dalaman adlı kitabını yazdığını kaydetti. Kitabında 1790 yılından günümüze kadar olan olayları, kahramanları ve gelişmeleri arşivli fotoğraflarla derlediğini belirtti. 2021 yılında dönemin Muğla Büyükşehir Belediye Başkanı Osman Gürün döneminde bu çalışmayı kitaplaştırdığını ifade etti.

Ortaca ilçesinde çiftçilik yapan Mehmet Bozyer (59) ise köklerinin Mısır’a dayandığını ve Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlığına sahip olduklarını söyledi. Askerlik görevini yerine getirdiğini ve vatani görevini tamamladığını belirtti. (DHA)