Video Oyunları ve Beyin: Bilimsel Bulguların Günlük Hayata Işık Tutması

Northeastern Üniversitesi’nden psikoloji profesörü ve Brain Game Center’ın direktörü Aaron Seitz, video oyunlarının oyunculara karmaşık becerileri deneme fırsatı sunan, simüle edilmiş ortamlarda tekrar tekrar pratik yapma imkanı verdiğini ifade ediyor. Seitz’e göre ana akım oyunlar, basit yapılar yerine çok katmanlı ve sürekli uyum gerektiren dinamikler sunuyor. Bu görüş, Wisconsin–Madison Üniversitesi’nden psikolog C. Shawn Green ve Trinity College Dublin’den Carlos Coronel gibi araştırmacıların da desteğini kazanıyor. Özellikle gerçek zamanlı strateji ve hızlı tempolu aksiyon oyunlarının bilişsel faydalarının daha belirgin olduğuna vurgu yapılıyor. Oyun hızı, karar yoğunluğu ve görsel karmaşıklık, beynin ne kadar “antrenman yaptığı” üzerinde doğrudan etkili görünüyor.

2024 yılında NeuroImage’da yayımlanan dikkat çekici bir çalışma, Coronel ve ekibiyle 30’dan fazla deneyimli StarCraft II oyuncusunun beyin taramalarını, hiç oynamamış 30 kişiyle karşılaştırdı. Sürekli kaynak yönetimi, çoklu görev ve zaman baskısı içeren bu strateji oyunu, oyuncuların görsel dikkat ve yürütücü işlevlerle ilişkili bölgelerinde daha güçlü bağlantılar yaratmış. Ayrıca, oyuncuların bilgiyi daha verimli işlediği gözlemlendi. Üstelik bu etkiler yalnızca uzun yıllar oyun oynamış olanlarda değil; deneyde, hiç StarCraft II oynamamış kişiler birkaç hafta içinde yaklaşık 30 saat oyun oynamalarına rağmen beyin üzerinde ölçülebilir değişimler görüldü. Bu katılımcıların beyin yaşlanma hızının, Hearthstone gibi daha kurallı ve yavaş bir kart oyununu oynayanlara göre daha yavaşladığı belirtildi. Coronel’e göre fayda, uzmanlığa ulaşmadan önce bile kendini göstermeye başlıyor.

Communications Biology’de yayımlanan bir başka deneyde, oyun oynamayan 52 yetişkin üç ay boyunca ya hızlı tempolu bir aksiyon oyunu ya da daha yavaş bir simülasyon oyunu oynadı. Aksiyon oyunu tercih eden katılımcılar, oyunla doğrudan ilişkili olmayan görsel algı ve çalışma belleği testlerinde anlamlı bir hızlı gelişim kaydetti.

Doğru oyunu seçmek önemli Green, beynin doğru zamanda doğru bilgiyi seçmeyi öğrenmesinin bu farkı açıkladığını söylüyor. “Neye dikkat edeceğinizi, neyi bastıracağınızı ve her denemede daha fazla bilgi çekmeyi öğreniyorsunuz. Bu da öğrenme hızını artırıyor,” diyor. Ancak araştırmacılar temkinli davranıyor; kullanılan bilişsel testlerin çoğunlukla hızlı görsel tepkilere odaklandığını ve bu bulguların gerçek hayattaki daha yavaş, karmaşık karar süreçlerine birebir uyarlanamayabileceğini hatırlatıyorlar. Hangi oyunların, kimler için, hangi bilişsel hedeflerde en etkili olduğuna dair şu anda net veriler sınırlı.

Uzmanların ortak kanısı, dengeyi bulmaktır. Uzun süreli oyun oynamanın beyin sağlığı üzerinde mucizevi bir çözüm olmadığı açıkça ifade ediliyor. Coronel, oyunların fiziksel hareket, sosyal etkileşim ve uyku gibi unsurlarla dengelenmesi gerektiğini vurguluyor. Net sonuç olarak, tek bir alışkanlığın beyni genç tutmaya yetmeyeceği konusunda bilim insanları hemfikir. Sağlıklı bir beyin için oyunlar, fiziksel aktivite, yaratıcı uğraşlar, dinlenme ve sosyal bağların bir arada bulunması kritik öneme sahip.