Türkiye’de Deprem Dönüşümünde Yeni Destekler ve Uygulama Şekilleri

Deprem tehlikesinin bulunduğu Türkiye’de pek çok şehirde konutlar risk altında. Ülke genelinde milyonlarca konut bu risk kapsamına girerken, bazı bölgeler özel programlarla desteklenerek dönüştürülüyor. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı öncülüğünde hayata geçirilen uygulamalar sayesinde sahipler kendi evlerini güçlendirebiliyor veya yenileyebiliyor.

1- Hibe imkanı var; yeni yılda tutar artabilir Riskli veya rezerv alan olarak değerlendirilen yapılarda oturanlar ile belirli şartları taşıyan hak sahipleri, konut veya işyeri yapımı, edinimi ve güçlendirme için kredi ve faiz desteğinden yararlanabiliyor. Konut yapımı ve edinimi için 1 milyon 250 bin lira, güçlendirme için 320 bin lira; işyeri için 800 bin lira, işyeri edinimi için 350 bin lira kredi veriliyor. Kredilerde vadeler 10 yıl konutta, 7 yıl işyerinde. İlk konutlar için uygulanacak faiz desteği yıllık 840 baz puan oluyor; ikinci ve sonraki konutlarda 720 baz puan olarak uygulanıyor. Yeni yılda bu miktarların değişmesi mümkün.

2- KDV yüzde 1, vergi ve harçlar muaf Evini kendi dönüştüren vatandaşlar için KDV oranı %18’den %1’e düşüyor. Ayrıca dönüşüm kapsamında inşa edilen yapılar vergi ve harçlardan da muaf tutuluyor.

3- Süre kalktı, Yarısı Bizden devam İstanbul’da yaşayanlar için en avantajlı destek olan “Yarısı Bizden” kampanyası süresiz olarak sürüyor. Her konut için 875 bin TL hibe, 875 bin TL kredi ve 125 bin TL taşınma desteğiyle toplam 1 milyon 875 bin TL finansman sağlanıyor. Ancak hak sahibi diğer konutlar için de benzer destek imkanlarına sahip. İşyeri için 437 bin 500 TL hibe ve kredi, ek olarak 125 bin TL taşınma desteği bulunuyor. Ödeme planı ise ilk yıl faiz uygulanmaması, ruhsat alındıktan sonra 2 yıl içinde ödemelerin başlaması ve 10 yıl vadeyle geri ödemelerin yapılması şeklinde. Ayrıca kamu kurumlarının projelerde devreye girdiği bazı büyük dönüşüm alanlarında müteahhitlerle doğrudan çalışmak yerine TOKİ veya Emlak Konut ile yenilemeler yürütülüyor.

4- Oturma hakkı tanınıyor Ödemelerde güçlük yaşayanlar için farklı bir model devreye giriyor. Yoksulluk sınırını aşan geliri olmayan vatandaşlara borçlanma yapılmıyor; bunun yerine evin oturma hakkı vatandaşlara veriliyor. Ev yıkılmadan önceki değer üzerinden yeni değerin beşte biri oranında tapuda hissesi oluyor ve aile üyeleri bu evde ömrü boyunca oturabiliyor.

5- Kira yardımı da artış gösterecek Kampanya dışında illerde de konut dönüşümüne girenlere kira desteği sağlanıyor. İstanbul için aylık 8 bin TL, diğer büyükşehirler için 6 bin 500 TL veya 5 bin 500 TL, kalan illerde ise 4 bin 500 TL seviyesinde olan destekler, ilerleyen dönemde artırılabilir. Riskli yapılardaki kiracılara iki aylık kira yardımı tek seferde ödeniyor ve toplam süre 18 ay veya 48 ay olarak değişebiliyor.

Risk tespiti nasıl yapılır? Bina dayanıklılığını öğrenmek için iki yol mevcut: hızlı tarama testleri veya Bakanlık tarafından yetkilendirilmiş kuruluşlarca yapılan riskli yapı tespiti. Hızlı tarama, mimari plan uyumu, gözle görülen çatlaklar ve yapı yaşı gibi unsurları değerlendirerek özel bir rapor çıkarır; riskli yapı tespiti ise lisanslı firmalar tarafından yürütülür ve sonuçlar yaklaşık 30 gün içinde netleşir. Karot örneği alınır ve gerekli hallerde zemin etüdü yapılır. Test maliyeti binanın büyüklüğüne göre değişir ve başlangıç olarak yaklaşık 50 bin liradan başlar.