Türkiye Trafik Güvenliğinde Yeni Dalgaya İlişkin Caydırıcı Düzenlemeler ve Barem Sistemi

İçişleri Bakanı Ali Yerlikaya, Anadolu Ajansı özel yayınıyla trafikte yeni dönemi değerlendirdi. 30 kilometre hız sınırına sahip okul ve hastane önlerinde 76 kilometre, 86 kilometre hızla gidenler için 60 gün, 96 kilometre hızla gidenler için 90 gün ehliyetinin alınacağını açıkladı. Bakanın açıklamalarından öne çıkanlar, trafik kanunları ve kuralların kararlılıkla uygulanması konusunda toplumsal farkındalık yaratmaya dönük mesajlar içerdi.

Cumhurbaşkanı’nın hedefleri çerçevesinde, 2030 sonuna dek can kayıplarını yarıya düşürme ve 2050’de sıfır can kaybı hedefine ulaşma amacı için genelgeler ve talimatlar paylaşılmaktadır. Ayrıca trafik güvenliği konusundaki mevcut durumun 2015’ten 2024’e kadar olan veriler ışığında analiz edilerek, denetim ve caydırıcı kuralların uyumlu bir biçimde uygulanması gerektiği vurgulanıyor.

Denetim ve caydırıcılık konusunda yapılan çalışmalar, 2024 yılında denetim sayısının artırılmasıyla ölüm ve yaralanma sayılarında istenen düşüşün beklenmesine rağmen hedeflenen sonuçlara ulaşılmadığını gösterdi. Türkiye genelinde günlük yaralanma sayısının 1.055 kişi olduğu ve bu rakamın bir şehir hastanesinin kapasitesine denk olduğu belirtiliyor. Denetim kapasitesinin artırılması, idari işlem sayısının yükseltilmesi ve caydırıcı yaptırımların devreye alınması, sürecin ana bileşenleri olarak öne çıktı.

İlerleyen dönemde hız ihlallerine karşı barem sistemi ile yeni bir yaklaşım benimsenmesi planlanıyor. Bu sistem, yerleşim yeri içi ve dışı olarak ikiye ayrılarak, 30, 50, 80 gibi farklı hız sınırlarında uygulanabilir yaptırımları içeriyor. Özellikle okul ve hastane çevrelerinde 30 km/s hız sınırında yakalanan sürücüler için ehliyetin geri verilmemesi ve ilk yakalamada doğrudan ceza yerine daha ciddi yaptırımların devreye gireceğini belirtiyor. Ayrıca, aynı sürücü bir yılda beş kez hız ihlali yaparsa psikiyatri uzmanı görülmesi gibi sonuçlar gündeme gelebilir.

Barem sistemi ile uygulanacak yaptırımlar arasında anlık hız aşımı, yüksek hız ve ciddi tehlikeli sürüş davranışlarına yönelik doğrudan yaptırımlar bulunuyor. Örneğin, 90 km/s hızla giden bir araç 161 km/s ile yakalanırsa tehlike oluşturduğu için bugün itibarıyla ehliyetin alınması veya araç trafikten men edilmesi gibi uygulamalar gündeme geliyor. Yerleşim yeri içi ve dışına göre uygulanacak olan bu düzenlemeler, sürücüyü davranışını düşünmeye sevk ederek, trafikteki risk algısını değiştirmeyi amaçlıyor.

Yol güvenliği için iki ana denetim türünün yanısıra, makas atma ve ters yönde araç kullanma gibi riskli hareketlere karşı da caydırıcı önlemler getiriliyor. Makas atan sürücülerin ehliyetinin ve araçların trafikten alınması gibi yaptırımlar, sürücüyü davranışını yeniden değerlendirmeye zorlayacak. Ayrıca düğün konvoyları ve yol kapama gibi eylemlere karşı da güvenliği artırıcı yeni düzenlemeler öngörülüyor.

Elektronik denetim (EDS) ve yüz yüze denetim kapasitesi de güçlendirilecek. Planlar arasında konvoylar ve yol kapatma gibi eylemlerin kamu güvenliği açısından risk oluşturduğu bilinciyle alınacak caydırıcı tedbirler yer alıyor. Hız sınırlarını aşan sürücüler için uygulanacak yaptırımlar, sadece cezai boyutta kalmayıp sürücüyü psikolojik olarak da düşünmeye sevk edecek bir yaklaşımı hedefliyor.