Siyah beyaz filmleri neden özlüyoruz?

Sinema, sanat dalları içinde en hızlı gelişen alanlardan biri olarak öne çıkar. İlk yıllarda “uzun ömürlü olmayacak bir eğlence” olarak görülen ve sesli döneme geçildiğinde pek çok sinemacı tarafından eleştirilen bu yolculuk, renkli filme geçiş ve teknolojik yeniliklerle şekillendi. 3D ve IMAX gibi formatlar giderek baskın hâle geldikçe, görsel deneyimlerin hızlı akışı ve şaşırtıcı etkilerle dolu olması beklenir oldu. Ancak bu hız, bazen gösterişe dönüştü ve izleyici bir filmden sonra bir sonraki deneyimi kovalarken hafızasında anıların çok kısa kaldığını fark ettirdi. İzle ve unut akımı sinemaya yayıldı; halbuki sinemanın özüne dair derinlikler hâlâ canlıdır.

Her devrin klasiği olarak görülen bu dönemde, The Tragedy of Macbeth gibi güçlü adaylarıyla bu sene dikkatleri çeken Joel Coen imzalı bir uyarlama, siyah beyaz bir estetiğin ne kadar güçlü bir ifade aracı olabileceğini gösterdi. Görüntü yönetmeni Bruno Delbonnel’in ifadesiyle «zorunluluktan doğan siyah beyaz» tercihinin sinema deneyimini nasıl dönüştürdüğünü anlamak mümkün. Setler kapanınca, sadece bir mekanın ötesine geçmeden, duvarların kendi halinde duruşu bile hikâyeyi kurmaya yetti. Delbonnel, bu seçimle görüntünün işlevselliğini en üst düzeye çıkarırken, renkli dünyaların çoğalttığı dikkat dağıtıcı unsurlardan uzaklaşmanın da altını çizdi.

Mağazalı ve mekanlar arasında dönüşüm yapan ışık ile gölge dengesi, sinemanın kalbini oluşturan unsurların başında geliyor. Bu filmdeki karanlık ve aydınlığın çatışması, görsel bir şiir niteliği taşıyor; mekân kullanımıyla karakterin iç dünyası ve ruh hâli daha net anlatılıyor. Böylece sinemanın incelikleri, doğadan gelen manzaraların kadrajlanmasından öteye geçerek, ışıkla kurulan bağı ve gölgenin dramatik gücünü ön plana çıkarıyor.

Zamanın ruhu sadece görüntüyle sınırlı kalmayan sinema mirasının bir yansımasıdır. Charlie Chaplin ve Buster Keaton gibi siyah-beyaz dönemin ustaları hâlâ özlemle anılır; onların mizahı, çağlar ötesi bir güce sahip. Günümüz dijital platformlarında nostaljik siyah-beyaz filmleri izlerken, bugün övgüyle bahsedilen birçok yapımın aslında geçmişin olanaklarıyla nasıl ustalıkla örüldüğünü görürüz. Şimdinin dâhileri çoğu zaman geçmişin kıt olanaklarıyla çalışan sinemacıların fikirlerinden ilham alır; bu da teknolojik ilerlemenin ötesinde bir nitelik meselesi olarak karşımıza çıkar.

Belki bu durumu bir nostalji olarak görüp geçebiliriz, ancak gerçekte karşılaştığımız gerçeklik, basitlik ve taklidin ötesinde, özlenen nitelik ve özgün dokunuşların hâlâ değerli olduğudur. Geçmişte kalanlar olarak görülen siyah-beyaz yılları, günümüze bakışımızı genişletir ve zenginleştirir. Hâlâ siyah-beyazdan vazgeçmeyen sinemacılar olduğunu bilmek, sinemaya olan bağlılığı ve heyecanı yüceltir.