Kültür Ekonomisi ve İstihdamı 2024: Harcamalardan İhracata, İstihdamda Kadın/Eşitlik Dengesine

Kültür ekonomisine ilişkin 2024 verileri, harcamalardaki artış ve bunun kamu bütçesi içindeki dağılımıyla dikkat çekiyor. Geçen yıla kıyasla kültür harcamaları %83,3 artışla 408 milyar 339 milyon 432 bin TL’ye ulaştı ve gayri safi yurt içi hasıla içindeki payı ise %0,9 olarak kaydedildi. Toplam harcamalar içinde genel devletin payı %49,1 düzeyinde belirlendi; bu grup içindeki kültür harcamaları ise yıllık karşılaştırmada %76,1 artış gösterdi ve 200 milyar 369 milyon 171 bin TL olarak ölçüldü.

Harcamaların önemli bir kısmı merkezi devlet bütçesinden sağlandı; bunun %67,8’i de bu bütçe kaleminden gerçekleştirildi. Genel devlet kültür harcamalarında en büyük pay, %17,7 ile kültürel miras alanına ayrıldı. Hane halklarının kültür harcamaları 2024’te %91,5 artışla 203 milyar 807 milyon 948 bin TL’ye yükseldi. Dağılım analizine bakıldığında, bilgi işleme ekipmanları %25, kültürel hizmetler %24,3 ve kitaplar %18,1 payla öne çıktı.

Kültürel sektörlerde faaliyet gösteren girişimlerin üretim değerleri 2024’te maliyet artışlarıyla birlikte katma değeri %73,9 artış kaydederek 188 milyar 547 milyon 288 bin TL’ye ulaştı. Katma değerin önemli bir kısmı ise kayıtlı medyanın basılması ve çoğaltılması (%20,7), sinema, video ve televizyon yapımcılığı (%13,1) ve mimarlık faaliyetleri (%11,6) üzerinden üretildi.

Kültürel mal ihracatı ve ithalatı 2023’e kıyasla sırasıyla %8,1 artışla 9 milyar 876 milyon 466 bin dolar ve %166 artışla 7 milyar 336 milyon 440 bin dolar olarak kayda geçti. Kültürel mal ihracatının toplam mal ihracatı içindeki payı %4,2 olurken ithalat payı %2,3 olarak belirlendi. En fazla ihracat ve ithalat yapan alan olarak el sanatları öne çıktı.

Kültürel istihdam 2024 yılında bir önceki yıla göre %6,5 artışla 957 bin kişiye çıktı ve toplam istihdam içindeki payı %2,9 olarak kayıtlara geçti. Çalışanların %52,2’si erkek, %47,8’i kadın olarak örüntü gösterdi. Eğitim durumu olarak ise %45,4 yükseköğretim, %30,5 lise altı, %24,1 lise ve dengi meslek okulu mezunu şeklinde dağılım bulunuyor. İstihdamın %79,9’u kültürel meslek alanlarında, %20,1’i ise kültürel olmayan alanlarda faaliyet gösteriyor. El sanatları çalışanları %32,6, mimarlar/planlamacılar/harita mühendisleri/tasarımcılar %19,2 ve yazar/gazeteci/dilbilimciler %8,2 paya sahip.

Kadın istihdamı açısından en düşük oran, sanat, kültür ve mutfakla ilgili yardımcı profesyonel meslek gruplarında (%28,2) görülüyor. En yüksek kadın istihdam oranı ise diğer dil öğretmenlerinde (%77,7) kaydedildi.