Karaman Yılan Pancarının Keşfi ve Bilimsel İnceleme Süreci

Gülşen Kavas, yaklaşık iki yıl önce Dereköy yakınlarında mantar toplarken diğerlerinden farklı görünen bir bitkiyle karşılaştı. Fotoğraflarını çekip, Karaman’daki kurumlar arasında yetkili olan Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Biyoçeşitlilik Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürü Ömer Çeçen’e ulaştırdı. Çeçen, elde ettiği verileri daha ayrıntılı incelemek üzere bitki örneklerini ve fotoğrafları uzman bir ekibe yönlendirdi.

Bu süreçte Bitkinin tanımlanması için bugüne kadar bölgede önemli çalışmalar yapan akademisyenler bir araya geldi. Ege Üniversitesi Botanik Bahçesi ve Herbaryum Uygulama ve Araştırma Merkezi’nden Prof. Dr. Hasan Yıldırım, Çeçen ile birlikte literatür taraması çalışmalarını sürdürdü ve konuyu Şanlıurfa’da görev yapan Doç. Dr. Mehmet Maruf Balos ile Balıkesir Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi’nden bitki ressamı Hazelnas Varol ile paylaştı.

Çalışmalar, Karaman civarında ilkbahar ve yaz geçişlerinde çiçeklenen yılan pancarı türlerinin tipik örnekleriyle karşılaştırıldı. İnceleme, Dağ yılan pancarı olarak bilinen Biarum rifatii ile karşılaştırmalı bir değerlendirme yapılarak gerçekleştirildi ve türün çiçek organları ile çiçeğinin morfolojik farkları ortaya kondu. Bu karşılaştırma sonucunda türün adını taşıyan yeni bir bilimsel çalışma yayınlandı ve Annales Botanici Fennici dergisinin son sayısında yer aldı. Ardından, Türkiye’nin bu türünün ülke genelinde dağılmasına atfen Türkçe adı olarak “Karaman yılan pancarı” benimsendi. Bilimsel ad ise keşifte büyük rol oynayan Gülşen Kavas’a ithafen Biarum gulsenianum olarak kayıtlara geçti.

ZEHİRLİ BİR BİTKİ olarak nitelendirilen Karaman yılan pancarının, Araceae ailesinin bir üyesi olduğu ve dünya üzerinde yaklaşık 22 Yılan pancarı türünün bulunduğu ifade edildi. Türkiye, Akdeniz havzası ülkeleri ve bazı Orta Doğu bölgelerinde yayılış gösteren bu familya için Türkiye’nin önemli bir çeşitlilik kaynağı olduğu belirtildi. Profesör Hasan Yıldırım, bitkinin çiğ olarak tüketilmesinin zehirlenmelere yol açabileceğini vurguladı ve yöresel isimlerle bilinen bazı çeşitlerin kaynatılarak veya farklı işlemlerden geçirilerek tüketildiğini açıkladı.

Habitat tahribatı ve dar yayılış gibi sorunlar, Karaman yılan pancarının korunması gerektiğini gösteriyor. Yıldırım, bölgede yüzlerce değil, 100’ün altında bireyin bulunduğunu belirterek, yerel yönetimlerin ve ilgili kurumsal ekiplerin birlikte hareket etmesi gerektiğini söyledi. Bu çalışmaların, bitkinin gelecekteki varlığını güvence altına almak adına oldukça kritik olduğuna değinildi.