İklim Değişikliğinin Sağlık Üzerindeki Yansımaları ve Türkiye için Stratejiler: Uzman Görüşleriyle Derinleştirme

İklim değişikliğinin sağlık üzerindeki etkileri anne karnından başlayarak kendini hissettiriyor. Isı stresinin sonuçları olarak erken doğum oranında artış ve ölü doğum risklerinde belirgin yükselişler gözlemleniyor. Avrupa’da 2050’ye kadar cilt kanseri riskinin artması beklenirken, suyla bulaşan parazitlerle ortaya çıkan ishallerin de günümüzde beş yaş altında yılda 600 bin kişinin ölümüne yol açtığı ifade ediliyor. Türkiye ise bu konularda somut adımlar atmayı planlıyor.

DANIŞMA KURULU 2026 Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı kapsamında, iklim değişikliğinin sağlık üzerindeki olumsuz etkilerini azaltmaya yönelik çalışmalarda Sağlık Bakanlığı öncülüğünde farklı bakanlıklar, Yükseköğretim Kurumu, yerel yönetimler ve sivil toplum kuruluşları bir arada hareket edecek. Halk sağlığını korumaya yönelik bir eylem planı hazırlanacak; hassas gruplara yönelik farkındalık faaliyetleri artırılacak; iklime duyarlı hastalıklar bir listede toplanacak. Bu çalışmalar için İklim Değişikliği ve Sağlık Bilimsel Danışma Kurulu kurulacak ve uzmanlar iklim kaynaklı riskleri ve çözüm önerilerini Milliyet’e değerlendirdi.

YAŞLILAR VE HAZIRLIKLAR Halk Sağlığı Uzmanları Derneği Başkanı Prof. Dr. Bülent Kılıç, iklim değişikliğinin bulaşıcı olmayan hastalıklar başlıklarında en dikkat çekici etkenleri kalp-damar hastalıkları, solunum yolu rahatsızlıkları ve kanserler olarak tanımlıyor. Aşırı sıcak dalgaları özellikle kırılgan yaş grubundaki bireyler üzerinde kalp krizleri, inme, astım, KOAH ve böbrek sorunları gibi tabloları tetikliyor. Yaşlı nüfusta bu nedenlerle ölümlerde istatistiksel artışlar gözlemleniyor. Hava kirliliğiyle birlikte iklim değişikliğinin vektör popülasyonlarını da artırdığına dikkat çekiliyor; sıtma, zika, sarı humma ve hantavirüs gibi hastalıklar, bununla ilişkilendiriliyor. Su kaynaklı bulaşıcı hastalıklar da bu süreçte belirginleşebiliyor. Kuraklık ve aşırı yağışlar, hayvan ve insan kaynaklı kirliliğin taşınmasıyla hastalık yükünü artırıyor. Bu bağlamda, sürdürülebilir sağlık için sera gazı emisyonlarını azaltmak, yeşil alanları genişletmek ve su havzalarını korumak temel hedefler olarak öne çıkar.

‘GÖRÜNMEZ KATİL’ Türk Toraks Derneği Çevre Sorunları ve Akciğer Sağlığı Çalışma Grubu Başkanı Doç. Dr. Nilüfer Aykaç, Dünya Sağlık Örgütü’nün hava kirliliğini dünyadaki en önemli önemli risklerden biri olarak tanımladığını belirtiyor. Yetersiz hava kalitesi, yetişkin ölümlerini artırırken solunum ve kardiyovasküler sistemleri etkiliyor; ayrıca uyku bozuklukları ve diyabet gibi kronik durumlarla da ilişkili olabiliyor. Aşırı kirlilik düzeyleri, üst solunum yolu semptomları ve nefes darlığı gibi alt semptomları tetikleyebilir.

ALERJİLERDE ARTış Türkiye Ulusal Alerji ve Klinik İmmünoloji Derneği Başkanı Prof. Dr. Ümit Murat Şahiner, ekstrem iklim olaylarının özellikle solunum yolu alerjilerini olumsuz etkilediğini vurguluyor. Fırtınalar polen yayılımını artırıyor ve astım kontrolünü zorluyor. İklim bölgelerinin değişmesiyle canlı türlerinin yaysalması ve yeni alerjenlerin ortaya çıkması da dikkat çekiyor. Suyun kalitesinin bozulması cilt hastalıklarını tetikleyebiliyor; besin alerji sıklığı ise son 20-30 yılda 2-3 kat artış gösterdi.

İKLİMİN TETİKLEDİĞİ HASTALIKLAR Uzmanlar, iklim kriziyle tetiklenen hastalıklar arasında şu başlıkları sıralıyor: kanser, iskemiye bağlı kalp hastalıkları, inmeler, üst ve alt solunum yolu hastalıkları, astım ve KOAH, diyabet, uyku bozuklukları, ayrıca sıtma, sarı humma ve hantavirüs gibi enfeksiyonlar ile alerjiler.

‘TANI KOLAYLAŞIR’ BM Kalkınma Programı (UNDP) İklim Uyum Sağlık Sektörü Uzmanı Prof. Dr. Didem Evci Kiraz, iklime duyarlı hastalıklar listesinin sağlık politikaları için kilit bir adım olduğunu belirtiyor. Bu liste sayesinde bölgeler arası farklar daha net izlenebilecek ve hastalık tanıları uluslararası kodlarla daha kolay eşleştirilebilecek.

DSÖ ve Küresel Görüş Dünya Sağlık Örgütü, M çiçeği virüsünün klad 1b varyantının Afrika’nın ötesine yayıldığını açıkladı. Rapor, birkaç ülkede vakaların bulunduğunu ve toplamda 42 ülkenin elçilik bağlantısı olmayan vakaları doğruladığını gösteriyor. Bu küresel tablo, halk sağlığı için dikkat çekici bir uyarı niteliğinde.