Demansla Mücadelede Erken Tanı ve Yaşam Kalitesi İçin 10 Etkili Adım

Demans, günlük yaşamı etkileyen hafıza ve düşünme becerilerinde kayıplara yol açan bir sendromdur. Beyni zorlayan çeşitli hastalıkların bir araya gelmesiyle oluşan bu durum zamanla ruh halinde, davranışlarda ve motivasyonda değişikliklere de neden olabilir. İlk belirtiler çoğu zaman unutkanlık olarak düşünülse de, erken yaşlarda da ortaya çıkabilir ve bu nedenle bir uzmanın değerlendirmesi önemlidir.

Alzheimer en çok bilinen tip olsa da demansın pek çok farklı türü bulunmaktadır. Beyni etkileyen hastalıklar ve yaralanmalar sonucunda gelişebilen bu durumun diğer yaygın biçimleri arasında vasküler demans, Lewy cisimcikli demans ve frontotemporal demans yer alır. Yaşlanmanın ve genetik etkenlerin rol aldığı belirtilirken, ileri yaş tek başına yeterli değildir; bazı genetik varyantlar da riskleri artırabilir.

Yaşla birlikte artan risk: İleri yaş demansın en önemli risk faktörlerinden biri olarak karşımıza çıkarken, hipertansiyon, diyabet, obezite, sigara ve fiziksel aktivite eksikliği gibi faktörler de riski yükseltir. Özellikle işitme kaybı, genç yaşlarda bile demans riskini önemli ölçüde artırabilir; bu nedenle işitme sağlığını korumak dikkat edilmesi gereken bir konudur.

Genç yaşta demans durumunda da belirti ve tablo farklı olabilir. Bu durumda hafıza kaybı erken görünmeyebilir; dil, görsel işlevler veya davranışlarda bozulmalar öne çıkabilir ve bazı hastalarda hareket bozuklukları da görülebilir. Genç yaşta demansın nedenleri çok çeşitlidir; bazıları genetik yatkınlıkla ilişkilidir ve vakaların yaklaşık birkaçında bu etkenler saptanabilir.

Yaşam tarzı ve erken müdahale için öneriler, hastalığın ilerlemesini yavaşlatmaya ve yaşam kalitesini artırmaya yöneliktir. Fiziksel ve zihinsel aktiviteyi korumak, sosyal hayata katılımı sürdürmek ve sağlıklı bir diyet ile kan basıncı-ve-kolesterol kontrolü, demans riskini azaltmada önemli rol oynar. Ayrıca depresyon ve sosyal izolasyonun etkileri göz ardı edilmemelidir; bu durumlar da risk faktörü olarak kabul edilir.

Günlük belirtiler ve dikkat edilmesi gerekenler arasında yeni bilgiler ve olaylar üzerinde zorluk yaşama, eşyaları yanlış yerlere koyma ya da yönlendirme kaybı, tanıdık yerlerde bile karışıklık hissetme ve konuşma akışında güçlükler sayılabilir. Zamanla bu belirtiler kişisel bakıma ihtiyaç duyulacak düzeye gelebilir.

İyileştirme ve tedavi olanakları şu anda kesin bir tedavi olmamasına rağmen bazı ilaçlar semptomları hafifletebilir ve hastalığın seyrini yavaşlatabilir. Ayrıca hipertansiyon ve kolesterol kontrolü, kan damarlarını koruyucu tedavilerle demansın ek zararlarını azaltabilir. Yaşam kalitesi için fiziksel ve zihinsel aktiviteyi sürdürmek, sosyal etkileşimi canlı tutmak büyük önem taşır. Doktorlar uygun tedavi planını hastanın ihtiyaçlarına göre belirler ve süreç boyunca destek sağlarlar.

Demansı önlemek için 10 temel öneri şu şekilde özetlenebilir: 1- Düzenli fiziksel aktivite; 2- Zihni çalıştıran egzersizler ve yeni hobiler; 3- Sosyal iletişimi sürdürme; 4- Diyabet ve obeziteyi kontrol altında tutma; 5- Kalp sağlığı ve tansiyonu koruma; 6- İşitme sağlığını koruma ve gerekirse cihaz kullanma; 7- Alkol tüketimini sınırlama ve sigara kullanmama; 8- Depresyonla mücadele için destek arama; 9- Nitelikli uyku ve uyku sorunlarını tedavi etme; 10- Beyin travmalarından korunma.