Çölyak Hastalığı ve Gluten İntoleransı

Çölyak Nedir?

Çölyak, gluten adlı protein grubuna karşı ortaya çıkan otoimmün bir hastalıktır. Gluten, temel olarak buğday, arpa ve çavdar gibi tahıllarda bulunur ve bazı ilaçlar, takviye gıdalar, vitaminler ile bitki çaylarında da koruyucu ve katkı maddesi olarak yer alabilir. Bu hastalıkta, gluten tüketimi sonrası ince bağırsakta inflamasyon ve hücre hasarı gelişir, bu da bağırsakların yüzey alanını azaltarak besinlerin emilimini engeller ve çeşitli beslenme sorunlarına yol açar.

Çocuklarda ve Yetişkinlerde Belirtiler

Çocuklarda büyüme ve gelişme geriliğine neden olabilir. Genellikle, ince bağırsaktaki hasar nedeniyle vitamin ve mineral emiliminde bozukluklar ortaya çıkar. Belirtiler arasında ishal, yorgunluk, kilo kaybı, gaz, karın ağrısı ve kansızlık bulunur. Çocuklarda büyüme ve gelişme geriliği sık görülür ve bu durum, beslenme bozukluklarına bağlıdır.

Yetişkinlerde ise ciddiyetle takip edilmesi gereken 6 temel belirti şunlardır:

• İshal
• Kilo kaybı
• Mide bulantısı ve kusma
• Karın ağrısı
• Gaz ve karında şişkinlik
• Yorgunluk ve halsizlik

İleri seviye ve nadir görülen belirtiler ise şunlardır:

• Sebebi bilinmeyen demir eksikliği anemisi
• Osteoporoz (Kemik erimesi ve kemik kaybı)
• Ciltte kaşıntı ve döküntü
• Ağız içi yaralar
• Baş ağrısı ve baş dönmesi
• Karaciğer fonksiyon testlerinde yükselme

Tanı ve Testler

Çölyak hastalığının tanısı titizlikle konmalıdır ve gluten tüketimi devam ederken yapılmalıdır. Tarama testleri genellikle ilk adım olarak tercih edilir. Hastalar, gluten tüketimini kesmedikçe, test sonuçları yanıltıcı olabilir. Bu yüzden, testler sırasında glutenli diyet devam ettirilir. Belirtiler hafif veya yoksa, kan testleri ilk aşamada kullanılır. Kan testleri pozitif çıkarsa, ince bağırsaktan alınan biyopsi ile kesin tanı konur. Ayrıca, genetik yatkınlık belirlemek için kan testleri de yapılır.

Glutensiz Beslenmenin Önemi ve Tedavi

Çölyak, otoimmün bir hastalık olduğundan, bağışıklık sistemi gluten proteinine karşı saldırıya geçer. Bu nedenle, hastalığın tedavisinde en temel yöntem glutensiz beslenmedir. Gluten içeren yiyeceklerin tamamen diyetten çıkarılması, bağırsakların iyileşmesine ve hastalığın ilerlemesinin önlenmesine yardımcı olur. Ayrıca, glutensiz beslenme, otoimmün hastalıklar, tiroid bozuklukları, cilt hastalıkları ve tip 1 diyabet gibi diğer otoimmün hastalıkların görülme riskini de azaltır.

Uzun süre gluten tüketimi, bağırsakta lenfoma ve diğer gastrointestinal sistem kanserleri riskini artırabilir. Bu nedenle, hastalar kesinlikle gluten içeren gıdalardan uzak durmalıdır. Tüketilebilecek başlıca glutensiz besinler şunlardır:

• Katkısız yulaf
• Mısır
• Pirinç
• Kara buğday (glutensiz çeşitleri)
• Nohut
• Patates
• Soya fasulyesi
• Fındık ve fasulye unu